Oude veerpont Dommerholt

Gebaseerd op een gesprek met Gerrit Wolters (voormalig bewoner Dommerholt en nog in bezit van de laatste veerpont) en Willy Gooiker (exploitant De Kribbe, die zal de laatste pont tentoonstellen bij De Kribbe)

Dit verhaal vertelt van de oude veerpont de Dommerholt. In het verleden waren de waterwegen, veel meer dan de landwegen, van prominent belang voor de bewoners van ons vaderland. Niet voor niets liggen alle Hanzesteden aan het water. Reeds ver voor de jaartelling was er internationale handel over zee en rivieren.
We kunnen ons allemaal de verhalen van de basisschool nog wel herinneren dat de Noormannen rooftochten hadden naar Dorestad, Deventer en zelfs Moskou en Parijs.
De IJssel heeft ons veel gebracht aan handel en vruchtbare aarde en veel genomen door rooftochten en overstromingen.
Ergens aan de, dikwijls mooiste rivier van Nederland genoemde, IJssel ligt Wilp met aan de overzijde Gorssel. Aan de Gorsselse kant lag de pleisterplaats "Dommerholt".

De Boerderij de Houtwal, eerder bekend als Dommerholt, is genoemd naar de Dommerbeek. De beek stroomt daar in de IJssel en "holt = hout' was vroeger een boerderij met herberg & veerhuis. Ook was er de loswal en een aanlegplaats met later bootverhuur en opslag. De gemeente had er bijvoorbeeld boten liggen. De plek gaf naam aan de familie die daar (en elders) eeuwenlang gewoond heeft
De plek is al vanaf 1240 bekend als een plek aan de IJssel van waaruit een veer voer over de IJssel en alles wat daar bij hoort. Dat wil zeggen een losplaats, pleisterplaats. Het was de plek waar Gorssel aan het water kwam, aan het einde van de Losweg. Vanaf 1935 was er ook een zwembad ter plaatse. Het zwembad heeft tot jaren 80 gefunctioneerd, maar daarna was het IJsselwater te zeer vervuild.

In 1927 werd de boerderij en de cafe opgesplitst. De cafe kreeg de naam de Houtwal en tot 1964 heeft het geheel als zodanig gefunctioneerd.

De boerderij meermalen door brand verwoest, de laatste keer was dat bij de bevrijding, toen de Canadezen ter hoogte van Dommerholt de IJssel overstaken vanuit het oosten en de boerderij bij de beschietingen werd verwoest. Een (dubbele) wederopbouwboerderij kwam er in 1947 voor in de plaats.

In vroeger dagen waren er meerdere officiele overzetplaatsen, veren die in de leggers stonden en die waarschijnlijk ook wel iets aan belasting betaalden. Maar er waren ook illegale veren bijvoorbeeld omdat de afstand tussen de veren te groot was.

Het veer was een roeiboot, een riviervlet van 5 meter lang. Het is gemaakt bij Ankersmit in Deventer die meerdere (typen) kleien boten bouwde. Het Dommerholt was 5 meter lang en kom in een keer 4-5 mensen overzetten + fietsen. Daarvoor was die ingericht. Maar het veer zette bijvoorbeeld ook melkvee over als dat de wei in ging of als het water te hoog werd. Een (oudere) koe leerde men zwemmen, die zwom achter boot en de rest volgde.
Bij Dommerholt had men ook grond aan de andere kant van de IJssel en daarom moesten in het seizoen melkers twee keer per dag worden overgezet met de emmers en de melkkannen. Er is een verhaal over de Melksterstraat en Melksterpoort in Deventer, genoemd naar de melksters die twee keer daags naar de overkant van de stad werden geroeid om te gaan melken in de stadsweiden. 36 van hen verdronken in 1331 door dat de boot omsloeg. Dit kwam omdat de watergeesten uit de IJssel hadden toegeslagen zei men.

Het veer was vroeger in de vaart tot in het najaar hoogwater werd en kwam weer in de vaart in het voorjaar als het hoogwater voorbij was. In de winter werd onderhoud gepleegd (breeuwen, teren) Voor de boot in het water ging werd die eerst gewaterd zodat de planken dichttrokken.

Vroeger leefde je in Gorssel met de IJssel. Nu niet meer; je kunt veel moeilijker bij de IJssel komen. Er hebben in de tussentijd ook nog al wat veranderingen plaatsgevonden:
De scheepvaart is zoveel drukker geworden; niet alleen vracht maar ook plezier. Bovendien zijn die veel sneller en groter. Ook is de door de groter stroming en de aanleg van de kribben, nauwelijks meer sprake van de aanwas van de rivier via slib. De afkalving van de oevers is dan wel opgehouden door de aanleg van kribben maar de natuurlijke rivierdynamiek is daardoor tot stilstand gekomen! Vroeger was die aanslibbing essentieel: uitbreiden van grond (paaltjes met rietmat als slibvangers) en bovendien vanwege de vruchtbaarheid. Verder is de beplanting in de uiterwaarden veranderd: ooibossen ontstonden, heggen stonden in de weg/ werden weer aangeplant. Alles omdat het een functie had. Die dynamiek is verdwenen, want de laatste jaren gaat het alleen om rivierveiligheid.